جبر در شاهنامه - فردوسی، جبراندیش ِ اختیار گزین – 14- نماد ِ جبر، در قامت ِ گیتی.

برگزیده هایی از شاهنامه فردوسی
 ***

جبر در شاهنامه - فردوسی، جبراندیش ِ اختیار گزین – 14- نماد ِ جبر، در قامت ِ گیتی.

***

جبر و جبر اندیشی، در قامت ِ  چرخ، سرنوشت، دهر، قضا، قَدَر، آفرینش، اختر، آسمان، روزگار، سپهر، جهان، سرای سپنج، گیتی و گنبد تیزگرد، جا به جا در شاهنامه، خود می نمایانند. و در برابر، این جبر ِ ناشی از باور ِ حکیم طوس، اختیار گزینی حکیم نیز در هیئت و هیبت سلحشورانه ی پهلوانان شاهنامه اش به رخ کشیده می شود. آنگاه این مرگ(شکارگر انسان)، فراز و قله ی چیرگی جبر ست که مقهور و شکار ِ اختیار گزینی ِ ناشی از روحیه و باور ِ پهلوانان و یلان شاهنامه می شود. 

***

جبر در قامت ِ گیتی:

فردوسی:

یکی پند گویم ترا من درست/دل از مهر گیتی ببایدت شست-

و

بدین نیز همداستانم که زال/ز گیتی چو رودابه جوید همال-

و

چنین است گیتی وزین ننگ نیست/ابا کردگار جهان جنگ نیست-

و

گذر نیست کس را ز فرمان او/کسی کاو بگردد ز پیمان او-

ز گیتی نبیند مگر کاستی/بدو باشد افزونی و راستی-

و

مدار ایچ تیمار با او به هم/به گیتی مکن جان و دل را دژم-

 و

ز چرخ بلند اندر آمد سخن/سراسر همین است گیتی ز بن-

و 

مگر کز شمار تو آید پدید/که نوبت ز گیتی به من چون رسید-

و

تن آزاد و آباد گیتی بروی/بر آسوده از داور و گفتگوی-

و

چنین گفت مر بارمان را قباد/که یکچند گیتی مرا داد داد-

و

چپ و راست هر سو بتابم همی/سر و پای گیتی نیابم همی-

و

سرانجام گیتی ز سیمرغ و زال/پر از داستان شد به بسیار سال-

  و

اگر خود نزادی خردمند مرد/ندیدی ز گیتی چنین گرم و سرد-

بهادر امیرعضدی