(190) - مترادف ِ اصطلاح ِ "آدم ِ هَف خط" (هفت خط)، آدمی که مسیری را تا به آخر رفته ست، در شاهنامه ی فردوسی.

برگزیده هایی از شاهنامه فردوسی.
***
 (190) -  مترادف ِ اصطلاح ِ  "آدم ِ هَف خط" (هفت خط)، آدمی که مسیری را تا به آخر رفته ست،  در شاهنامه ی فردوسی.
***
ردّ ِ پای ریشه ی اصطلاحاتِ عامیانه در شاهنامه
***
"آدم ِ هَف خط" (هفت خط)، آدمی که مسیری را تا به آخر رفته ست.
***
    در عهد انوشیروان، بهرام گور بعد از اینکه گیروی از سردارانش "هفت جام ِ شراب" می نوشد و زیر درختی به خواب می رود و کلاغی چشمانش را به در می آورد، خوردن شراب را روا نمی دارد:
برینگونه بگذشت سالی تمام / همی داشتی هرکسی می حرام -

 مدتی نوشیدن می حرام بود تا روزی کودک ِ کفشگری، سه جام می به توصیه ی مادرش نوشید و توانست بر پشت شیری سوار شود:
چنین بود تا کودکی کفشگر / زنی خواست با چیز و نام و گهر -
 
کودک کفشگر توان همآغوشی نداشت:
نبودش دران کار، افزار، سخت / همی زار بگریست مامش ز بخت -

مادر کودک کفشگر، راز ناتوانی نو جوانش را این گونه یافت که نمد، یارای انجام کار ِ کلنگ در کندن کان سنگ را ندارد. مادر،  راه را چاره نمود و کودک نو جوانش را به نوشیدن هفت جام می رهنمون ساخت، تا از کار شب پیروز برآید:
همانا نهان داشت لختی نبید / پسر را بدان خانه اندر کشید -
به پور جوان گفت کاین هفت جام / بخور تا شوی ایمن و شادکام -
مگر بشکنی امشب آن مُهر تنگ / کلنگ از نمد، کی کـَـنـَد کان سنگ -
بزد کفشگر جام می هفت و هشت / هم اندر زمان آتشش سخت گشت -
جوانمرد را جام گستاخ کرد/ بیامد در خانه سوراخ کرد-
وزان جایگه شد به درگاه خویش/ شده شاددل یافته راه خویش-
چنان بُد که از خانه، شیران ِ شاه / یکی شیر بگسست و آمد به راه -
ازان می همی کفشگر مست بود / به دیده ندید آنچ بایست بود -
بشد تیز و بر شیر غُرّان نشست / بیازید و بگرفت گوشش بدست -
بران شیر غران پسر شیر بود / جوان از بر و شر در زیر بود -
همی شد دوان شیر و آن چون نوند / به یک دست زنجیر و دیگر کمند -

شیربان کودک مست را سوار بر گرده شیر می بیند و خبر به شاه می رساند:
چو آن شیربان ِ جهاندار شاه / بیامد ز خانه بدان جایگاه -
یکی کفشگر دید بر پشت شیر / نشسته چو بر خر سواری دلیر -
بیامد دوان تا در بارگاه / دلیر اندر آمد به نزدیک شاه -
بگفت آن دلیری کزو دیده بود / به دیده بدید آنچ نشنیده بود -

مادر کودک کفشگر نگران از زار شدن کار فرزند، به بارگاه شاه می آید:
همان مادرش چون سخن شد دراز / دوان شد بر شاه و بگشاد راز -
چنین گفت کاین نورسیده به جای / یکی زن گزین کرد و شد کدخدای -
به کار اندرون، نایژه سست بود / دلش گفتی از سست ِ خود، رست بود -
بدادم سه جام نبیدش نهان / که ماند کس از تخم او در جهان -
هم اندر زمان لعل گشتش رخان / نمد سر بر آورد و گشت استخوان -

بهرام گور خوشنود و خندان ز کار نو رسیده جوان، به یمن باده نوشی معتدل و به قاعده اش امر به حلال گشتن دوباره ی می میکند: 
بخندید زان پیر زن، شاه گفت / که این داستان را نشاید نهفت -
به موبد چنین گفت کاکنون نبید / حلالست، میخواره باید گزید - 
که چندان خورد می که بر نره شیر / نشیند نیارد ورا شیر زیر -

و بدینسان ست که بهرام گور، عبرت آموزی از گیروی گُرد و عاقبت شوم پیمودن* هفت خط بی پروایی در شراب نوشی، تا به آخر ِ خطِ گیروی را به رخ می کشد:
نه چندان که چشمش کلاغ سیاه / همی برکند رفته از نزد شاه -
خروشی برآمد همانگه ز در / که ای پهلوانان زرین کمر -
به اندازه بر هر کسی می خورید / به آغاز و فرجام خود بنگرید -
چو می تان به شادی بود رهنمون / بکوشید تا تن نگردد زبون -

 بهادر امیرعضدی
....................................................................
پ ن:
*پیمودن می در شاهنامه:
بپیمای می تا یکی داستان/بگویمت از گفتهٔ باستان-
و
بپیمود می ساقی و داد زود/تهمتن شد از دادنش شاد زود
به کف بر نهاد آن درخشنده جام/نخستین ز کاووس کی برد نام-