اشکانیان ( پارت ها )، غایبانِ مهجور، در روندِ تاریخ نگاریِ مستشرقینِ غربی

و.ک(251)

برگزیده هایی از شاهنامه فردوسی 

*** 

اشکانیان ( پارت ها )، غایبانِ مهجور، در روندِ تاریخ نگاریِ مستشرقینِ غربی .

***

از اشکانیان کمتر ردّی در تاریخ به جای مانده . شاید به واسطه ی تحمیل شکست به سلوکیان (سلوکوس) و سلطه ی پر رنگی که بر رومیان باستان داشته اند، دلیل کم رنگ جلوه دادنِ حضورِ پارت ها در تاریخ باشد. و شاید بینِ اعتراف بر هیمنه ی حضورِ پارت ها در تاریخ و حذفِ شان از تاریخ، دومی را بر گزیده باشند.  

   ***

کور سویِ ردّی از تاریخِ اشکانیان در شاهنامه فردوسی، خود غنیمتی ست بس ارزشمند و درخورِ پاسداشت و تکریم فردوسی بزرگ.

***

کنون ای سراینده فرتوت مرد/سوی گاه اشکانیان باز گرد -

چه گفت اندر آن نامه ی راستان/که گوینده یاد آرد از باستان -

 پس از روزگار سکندر جهان /چه گوید کرا بود تخت مهان -

 چنین گفت داننده دهقان چاچ/کزان پس کسی را نبد تخت عاج -

 بزرگان که از تخم آرش بدند/دلیر و سبکسار و سرکش بدند -

به گیتی به هر گوشه یی بر یکی/گرفته ز هر کشوری اندکی -

 چو بر تختشان شاد بنشاندند/ملوک طوایف همی خواندند -

 برین گونه بگذشت سالی دویست/تو گفتی که اندر زمین شاه نیست -

 نکردند یاد این ازان آن ازین/برآسود یک چند روی زمین -

 سکندر سگالید زین گونه رای/که تا روم آباد ماند به جای -

 نخست اشک بود از نژاد قباد/دگر گرد شاپور خسرو نژاد -

 ز یک دست گودرز اشکانیان/چو بیژن که بود از نژاد کیان -

 چو نرسی و چون اورمزد بزرگ/چو آرش که بد نامداری سترگ -

 چو زو بگذری نامدار اردوان/خردمند و با رای و روشن روان -

چو بنشست بهرام ز اشکانیان/ببخشید گنجی به ارزانیان -

ورا خواندند اردوان بزرگ/که از میش بگسست چنگال گرگ -

 ورا بود شیراز تا اصفهان/که داننده خواندش مرز مهان -

 به اصطخر بد بابک از دست اوی/که «تنین » (*) خروشان بد از شستِ اوی -

 چو کوتاه شد شاخ و هم بیخشان/نگوید جهاندار تاریخشان -

 کزیشان جز از نام نشنیده ام/نه در نامه خسروان دیده ام -   

 چو از دخت بابک بزاد اردشیر/که اشکانیان را بدی دار و گیر -

نه چون اردشیر اردوان را بکشت/به نیرو شد و تختش آمد به مشت - 

............................................................................................

پ ن:

* تنـّـین، اژدها   

 فردوسی :  

چو «تنین» ازان موج بر دارد ابر/هوا بر خروشد بسان هژبر -

 فرود افکند ابر «تنین» چو کوه/بیایند زیشان گروها گروه -

مولوی :

هر ذوق که غیر حضرت توست/نوش تین ست و نیش «تنین» -

 نظامی : ز «تنین» به غور آمده غارها/در او فتنه را روز بازارها -

 پروین اعتصامی : دل خود بینت بیازرد چنان کژدم/تن خاکیت ببلعد چنان «تنین»-

بهادر  امیرعضدی