برگزیده هایی از شاهنامه ی فردوسی
***
پند های شاهنامه فردوسی - بخش (۱۸) – پند های حکیم خردمند فردوسی - ۶
***
گزیده پندهایی در لا به لای گفتار ها و متن شاهنامه، که حکیم بزرگوار طوس، بیشتر در آغاز و فرجام داستان هایش و گاه از زبان ِ دل ِ شخصیت های شاهنامه اش، لب به سخن می گشاید.
*
سخن چون برابر شود با خرد / روان سراینده رامش برد -
کسی را که اندیشه ناخوش بود / بدان ناخوشی رای او گش بود -
همی خویشتن را چلیپا کند / به پیش خردمند رسوا کند-
ولیکن نبیند کس آهوی خویش / ترا روشن آید همه خوی خویش-
اگر داد باید که ماند بجای / بیارای ازین پس بدانا نمای -
چو دانا پسندد پسندیده گشت / به جوی تو در آب چون دیده گشت -
*
سخن چین و بی دانش و چاره گر / نباید که یابد به پیشت گذر -
ز نادان نیابی جز از بتری / نگر سوی بی دانشان ننگری -
چنان دان که بی شرم و بسیار گوی / نبیند به نزد کسی آبروی -
خرد را مه و خشم را بنده دار / مشو تیز با مرد پرهیزگار -
نگر تا نگردد به گرد تو آز / که آز آورد خشم و بیم و نیاز -
همه بردباری کن و راستی / جدا کن ز دل کژی و کاستی -
بپرهیز تا بد نگرددت نام / که بد نام گیتی نبیند به کام -
ز راه خرد ایچ گونه متاب / پشیمانی آرد دلت را شتاب -
*
سری را کجا مغز باشد بسی / گواژه نباید زدن بر کسی -
زبان را نگهدار باید بدن / نباید روان را به زهر آژدن -
که بر انجمن مرد بسیار گوی / بکاهد به گفتار خود آبروی -
اگر دانشی مرد راند سخن / تو بشنو که دانش نگردد کهن -
مکن دوستی با دروغ آزمای / همان نیز با مرد ناپاک رای - –
*
کسی کو بود پاک و یزدان پرست / نیازد به کردار بد هیچ دست -
که گرچند بد کردن آسان بود / به فرجام زو جان هراسان بود -
اگر بد دل سنگ خارا شود / نماند نهان آشکارا شود -
وگر چند نرمست آواز تو / گشاده شود زو همه راز تو -
ندارد نگه راز مردم زبان / همان به که نیکی کنی درجهان -
چو بی رنج باشی و پاکیزهرای / ازو بهره یابی به هر دو سرای -
*
که گر چند بد کردن آسان بود / به فرجام زو جان هراسان بود -
ندارد نگه راز مردم زبان / همان به که نیکی در جهان -
اگر دادگر باشی و سرفراز / نمانی و نامت بماند دراز -
اگر پیشه دارت دلت راستی / چنان دان که گیتی بیاراستی -
چو خواهی ستایش پس از مرگ، تو / خرد باید این تاج و این تخت، تو -
*
پند قباد به بارمان:
چنین گفت مر بارمان را قباد/که یکچند گیتی مرا داد داد-
به جایی توان مرد کاید زمان/بیاید زمان یک زمان بیگمان-