آرایش نظامی، در جنگ های بزرگ ِ شاهنامه - بخش پنجم

بر گزیده هایی از شاهنامه ی فردوسی
***
#آرایش نظامی، در جنگ های بزرگ ِ شاهنامه - بخش پنجم
***
آرایش جنگی لشکریان کیخسرو در مصاف با سپاه افراسیاب.
***
آرایش جنگی لشکر های سی هزار نفره ی کیخسرو به سپهسالاری، رستم، گودرز کشوادگان و طوس نوذر:
سه تن را گزین کرد زان انجمن/سخن گو و روشن دل و تیغ زن-
چو رستم که بد پهلوان بزرگ/چو گودرز بینادل آن پیر گرگ-
دگر پهلوان طوس زرینه کفش/کجا بود با کاویانی درفش-
گزین کرد زان لشکر نامدار/سواران شمشیر زن سی هزار-
که باشند با او بقلب اندرون/همه جنگ را دست شسته بخون-
بیک دست مر طوس را کرد جای/منوشان خوزان فرخنده رای-
که بر کشور خوزیان بود شاه/بسی نامداران زرین کلاه-
دو تن نیز بودند هم رزم سوز/چو گوران شه آن گرد لشگر فروز-
وزو نیوتر آرش رزم زن/بهر کار پیروز و لشکر شکن-
یکی آنک بر کشوری شاه بود/گه رزم با بخت همراه بود-
دگر شاه کرمان که هنگام جنگ/نکردی بدل یاد رای درنگ-
چو صیاع فرزانه شاه یمن/دگر شیر دل ایرج پیل تن-
که بر شهر کابل بد او پادشا/جهاندار و بیدار و فرمان روا-
هر آنکس که از تخمهٔ کیقباد/بزرگان بادانش و بانژاد-
چو شماخ سوری شه سوریان/کجا رزم را بود بسته میان-
فروتر ازو گیوهٔ رزم زن/بهر کار پیروز و لشکر شکن-
که بر شهر داور بد او پادشا/جهانگیر و فرزانه و پارسا-
بدست چپ خویش بر پای کرد/دلفروز را لشکر آرای کرد-
بزرگان که از تخم پورست تیغ/زدندی شب تیره بر باد میغ-
خر آنکس که بود او ز تخم زرسب/پرستندهٔ فرخ آذر گشسب-
دگر بیژن گیو و رهام گرد/کجا شاهشان از بزرگان شمرد-
چو گرگین میلاد و گردان ری/برفتند یکسر بفرمان کی-
پس پشت او را نگه داشتند/همه نیزه از ابر بگذاشتند-
به رستم سپرد آن زمان میمنه/که بود او سپاهی شکن یک تنه-
هر آنکس که از زابلستان بدند/وگر کهتر و خویش دستان بدند-
بدیشان سپرد آن زمان دست راست/همی نام و آرایش جنگ خواست-
سپاهی گزین کرد بر میسره/چو خورشید تابان ز برج بره-
سپهدار گودرز کشواد بود/هجیر و چو شیدوش و فرهاد بود-
بزرگان که از بردع و اردبیل/بپیش جهاندار بودند خیل-
سپهدار گودرز را خواستند/چپ لشکرش را بیاراستند-
بفرمود تا پیش قلب پساه/بپیلان جنگی ببستند راه-
ز بغداد گردان جنگاوران/که بودند با زنگهٔ شاوران-
سپاهی گزیده ز گردان بلخ/بفرمود تا با کمانهای چرخ-
پیاده ببودند بر پیش پیل/که گر کوه پیش آمدی بر دو میل-
پیاده پس پیل کرده بپای/ابا نه رشی نیزهٔ سرگرای-
سپرهای گیلی بپیش اندرون/همی از جگرشان بجوشید خون-
پیاده صفی از پس نیزه‌دار/سپردار با تیر جوشن‌گذار-
پس پشت ایشان سواران جنگ/برآگنده ترکش ز تیر خدنگ-
ز خاور سپاهی گزین کرد شاه/سپردار با درع و رومی کلاه-
ز گردان گردنکشان سی هزار/فریبرز را داد جنگی سوار-
ابا شاه شهر دهستان تخوار/که جنگ بداندیش بودیش خوار-
ز بغداد و گردن فرازان کرخ/بفرمود تا با کمانهای چرخ-
بپیش اندرون تیرباران کنند/هوا را چو ابر بهاران کنند-
بدست فریبرز نستوه بود/که نزدیک او لشکر انبوه بود-
بزرگان رزم آزموده سران/ز دشت سواران نیزه وران-
سر مایه و پیشروشان زهیر/که آهو ربودی ز چنگال شیر-
بفرمود تا نزد نستوه شد/چپ لشکر شاه چون کوه شد-
سپاهی بد از روم و بر برستان/گوی پیشرو نام لشکرستان-
سوار و پیاده بدی سی هزار/برفتند با ساقهٔ شهریار-
دگر لشکری کز خراسان بدند/جهانجوی و مردم شناسان بدند-
منوچهر آرش نگهدارشان/گه نام جستن سپهدارشان-
دگر نامداری گروخان نژاد/جهاندار وز تخمهٔ کیقباد-
کجا نام آن شاه پیروز بود/سپهبد دل و لشکر افروز بود-
شه غرچگان بود برسان شیر/کجا ژنده پیل آوریدی بزیر-
بدست منوچهرشان جای کرد/سر تخمه را لشکر آرای کرد-
بزرگان که از کوه قاف آمدند/ابا نیزه و تیغ لاف آمدند-
سپاهی ز تخم فریدون و جم/پر از خون دل از تخمهٔ زادشم-
ازین دست شمشیرزن سی هزار/جهاندار وز تخمهٔ شهریار-
سپرد این سپه گیو گودرز را/بدو تازه شد دل همه مرز را-
بیاری بپشت سپهدار گیو/برفتند گردان بیدار و نیو-
فرستاد بر میمنه ده هزار/دلاور سواران خنجر گزار-
سپه ده هزار از دلیران گرد/پس پشت گودرز کشواد برد-
دمادم بشد برتهٔ تیغ زن/ابا کوهیار اندر آن انجمن-
به مردی شود جنگ را یارگیو/سپاهی سرافراز و گردان نیو-
زواره بد این جنگ را پیشرو/سپاهی همه جنگ سازان نو-
بپیش اندرون قارن رزم زن/سر نامداران آن انجمن-
بدان تا میان دو رویه سپاه/بود گرد اسب افگن و رزمخواه-
ازان پس بگستهم گژدهم گفت/که با قارن رزم زن باش جفت-
بفرمود تا اندمان پور طوس/بگردد بهر جای با پیل و کوس-
برین گونه چون شاه لشکر بساخت/بگردون کلاه کیی برفراخت-

بهادر امیرعضدی